Ο Εβραίος Χαραρι δεν μπορεί να κρύψει, ότι είναι Εβραίος! Είναι ισοπεδωτικός για την αξία του ανθρωπίνου γένους στην γη.
ΠΛΑΤΩΝ ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Γιατί οι άνθρωποι διοικούν τον κόσμο
16 Ιουνίου 2015 / Yuval Noah Harari
Ο καθηγητής Ιστορίας Yuval Noah Harari - συγγραφέας του Sapiens: A Brief History of Mankind - εξηγεί γιατί οι άνθρωποι έχουν κυριαρχήσει στη Γη.
Ο λόγος δεν είναι αυτός που θα περίμενες.
Πριν από 70.000 χρόνια οι άνθρωποι ήταν ασήμαντα ζώα.
Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να γνωρίζετε για τους προϊστορικούς ανθρώπους είναι ότι ήταν ασήμαντοι.
Ο αντίκτυπός τους στον κόσμο ήταν πολύ μικρός, μικρότερος από αυτόν των μεδουσών, των δρυοκολάπτων ή των βομβόρων.
Σήμερα, όμως, οι άνθρωποι ελέγχουν αυτόν τον πλανήτη.
Πώς φτάσαμε από εκεί ως εδώ;
Ποιο ήταν το μυστικό της επιτυχίας μας, που μας μετέτρεψε από ασήμαντους πίθηκους που ασχολούνται με τη δουλειά τους σε μια γωνιά της Αφρικής, σε κυβερνήτες του κόσμου;
Συχνά αναζητούμε τη διαφορά μεταξύ μας και των άλλων ζώων σε ατομικό επίπεδο.
Θέλουμε να πιστεύουμε ότι υπάρχει κάτι το ιδιαίτερο στο ανθρώπινο σώμα ή στον ανθρώπινο εγκέφαλο που κάνει κάθε άνθρωπο ξεχωριστά πολύ ανώτερο από έναν σκύλο, ένα γουρούνι ή έναν χιμπατζή.
Αλλά το γεγονός είναι ότι ένας προς έναν, οι άνθρωποι μοιάζουν ενοχλητικά με τους χιμπατζήδες.
Αν βάλετε εμένα και έναν χιμπατζή μαζί σε ένα μοναχικό νησί, για να δω ποιος επιβιώνει καλύτερα, σίγουρα θα έβαζα τα στοιχήματά μου στον χιμπατζή.
Η πραγματική διαφορά μεταξύ μας και των άλλων ζώων είναι σε συλλογικό επίπεδο.
Οι άνθρωποι ελέγχουν τον κόσμο γιατί είμαστε το μόνο ζώο που μπορούμε να συνεργαστούμε ευέλικτα σε μεγάλους αριθμούς.
Τα μυρμήγκια και οι μέλισσες μπορούν επίσης να συνεργαστούν σε μεγάλους αριθμούς, αλλά το κάνουν με πολύ άκαμπτο τρόπο.
Εάν μια κυψέλη αντιμετωπίζει μια νέα απειλή ή μια νέα ευκαιρία, οι μέλισσες δεν μπορούν να επανεφεύρουν το κοινωνικό τους σύστημα από τη μια μέρα στην άλλη για να αντεπεξέλθουν καλύτερα.
Δεν μπορούν, για παράδειγμα, να εκτελέσουν τη βασίλισσα και να δημιουργήσουν μια δημοκρατία.
Οι λύκοι και οι χιμπατζήδες συνεργάζονται πολύ πιο ευέλικτα από τα μυρμήγκια, αλλά μπορούν να το κάνουν μόνο με μικρό αριθμό γνωστών ατόμων.
Μεταξύ των λύκων και των χιμπατζήδων, η συνεργασία βασίζεται στην προσωπική γνωριμία.
Αν είμαι χιμπατζής και θέλω να συνεργαστώ μαζί σου, πρέπει να σε γνωρίζω προσωπικά:
Τι είδους χιμπατζής είσαι;
Είσαι καλός χιμπατζής; Είσαι κακός χιμπατζής; Πώς μπορώ να συνεργαστώ μαζί σας εάν δεν σας γνωρίζω;
Μόνο ο Homo sapiens μπορεί να συνεργαστεί με εξαιρετικά ευέλικτους τρόπους με αμέτρητους αριθμούς αγνώστων.
Ένας εναντίον ενός ή δέκα εναντίον δέκα, οι χιμπατζήδες μπορεί να είναι καλύτεροι από εμάς.
Αλλά pit 1.000 Sapiens εναντίον 1.000 χιμπατζήδων, και οι Sapiens θα κερδίσουν εύκολα, για τον απλό λόγο ότι 1.000 χιμπατζήδες δεν μπορούν ποτέ να συνεργαστούν αποτελεσματικά.
Βάλτε 100.000 χιμπατζήδες στη Wall Street ή στο Yankee Stadium και θα δημιουργηθεί χάος.
Βάλτε 100.000 ανθρώπους εκεί και θα έχετε εμπορικά δίκτυα και αθλητικούς αγώνες.
Η συνεργασία δεν είναι πάντα ωραία, φυσικά.
Όλα τα τρομερά πράγματα που έκαναν οι άνθρωποι σε όλη την ιστορία είναι επίσης προϊόν μαζικής συνεργασίας.
Οι φυλακές, τα σφαγεία και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης είναι επίσης συστήματα μαζικής συνεργασίας.
Οι χιμπατζήδες δεν έχουν φυλακές, σφαγεία ή στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ωστόσο, πώς γίνεται μόνο οι άνθρωποι από όλα τα ζώα να είναι ικανοί να συνεργάζονται ευέλικτα σε μεγάλους αριθμούς, είτε για παιχνίδι, είτε για εμπόριο είτε για σφαγή;
Η απάντηση είναι η φαντασία μας. Μπορούμε να συνεργαστούμε με πολλούς αγνώστους γιατί μπορούμε να εφεύρουμε φανταστικές ιστορίες, να τις διαδώσουμε και να πείσουμε εκατομμύρια αγνώστους να πιστέψουν σε αυτές.
Εφόσον όλοι πιστεύουν στις ίδιες μυθοπλασίες, όλοι υπακούμε στους ίδιους νόμους και ως εκ τούτου μπορούμε να συνεργαστούμε αποτελεσματικά.
Αυτό είναι κάτι που μόνο οι άνθρωποι μπορούν να κάνουν.
Δεν μπορείς ποτέ να πείσεις έναν χιμπατζή να σου δώσει μια μπανάνα υποσχόμενος ότι αφού πεθάνει, θα πάει στον Παράδεισο των Χιμπατζήδων και εκεί θα λάβει αμέτρητες μπανάνες για τις καλές του πράξεις.
Κανένας χιμπατζής δεν θα πιστέψει ποτέ μια τέτοια ιστορία.
Μόνο οι άνθρωποι πιστεύουν τέτοιες ιστορίες.
Αυτός είναι ο λόγος που κυβερνάμε τον κόσμο, ενώ οι χιμπατζήδες είναι κλεισμένοι σε ζωολογικούς κήπους και ερευνητικά εργαστήρια.
Είναι σχετικά εύκολο να δεχθούμε ότι τα θρησκευτικά δίκτυα συνεργασίας βασίζονται σε φανταστικές ιστορίες.
Οι άνθρωποι χτίζουν μαζί έναν καθεδρικό ναό ή πηγαίνουν μαζί στη σταυροφορία επειδή πιστεύουν τις ίδιες ιστορίες για τον Θεό και τον Παράδεισο.
Το ίδιο όμως ισχύει και για όλους τους άλλους τύπους μεγάλης κλίμακας ανθρώπινης συνεργασίας. Πάρτε για παράδειγμα τα νομικά μας συστήματα.
Σήμερα, τα περισσότερα νομικά συστήματα βασίζονται στην πίστη στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Αλλά τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι μια φαντασία, όπως ακριβώς ο Θεός και ο Παράδεισος.
Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι δεν έχουν δικαιώματα, όπως οι χιμπατζήδες ή οι λύκοι δεν έχουν δικαιώματα. Ανοίξτε έναν άνθρωπο και δεν θα βρείτε εκεί κανένα δικαίωμα.
Το μόνο μέρος όπου υπάρχουν τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι οι ιστορίες που επινοούμε και λέμε ο ένας στον άλλο.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα μπορεί να είναι μια πολύ ελκυστική ιστορία, αλλά είναι μόνο μια ιστορία.
Ο ίδιος μηχανισμός λειτουργεί και στην πολιτική.
Όπως οι θεοί και τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα έθνη είναι μυθοπλασίες.
Ένα βουνό είναι κάτι αληθινό.
Μπορείτε να το δείτε, να το αγγίξετε, να το μυρίσετε.
Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες ή το Ισραήλ δεν είναι μια φυσική πραγματικότητα.
Δεν μπορείτε να τα δείτε, να τα αγγίξετε ή να τα μυρίσετε.
Είναι απλώς ιστορίες που επινόησαν οι άνθρωποι και στη συνέχεια δέθηκαν εξαιρετικά.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα οικονομικά δίκτυα συνεργασίας.
Πάρτε για παράδειγμα ένα χαρτονόμισμα δολαρίου.
Δεν έχει αξία από μόνη της.
Δεν μπορείτε να το φάτε, να το πιείτε ή να το φορέσετε.
Τώρα, όμως, έρθετε μαζί μερικοί κύριοι αφηγητές, όπως ο πρόεδρος της Federal Reserve και ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, και πείστε μας να πιστέψουμε ότι αυτό το πράσινο χαρτί αξίζει πέντε μπανάνες.
Όσο εκατομμύρια άνθρωποι πιστεύουν αυτή την ιστορία, αυτό το πράσινο χαρτί αξίζει πραγματικά πέντε μπανάνες.
Μπορώ τώρα να πάω στο σούπερ μάρκετ, να δώσω ένα άχρηστο χαρτί σε έναν εντελώς άγνωστο που δεν έχω ξανασυναντήσει και να πάρω αληθινές μπανάνες σε αντάλλαγμα.
Δοκιμάστε να το κάνετε με έναν χιμπατζή.
Πράγματι, τα χρήματα είναι ίσως η πιο επιτυχημένη μυθοπλασία που εφευρέθηκε ποτέ από ανθρώπους.
Δεν πιστεύουν όλοι οι άνθρωποι στον Θεό, στα ανθρώπινα δικαιώματα ή στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Αλλά όλοι πιστεύουν στα χρήματα και όλοι πιστεύουν στο νομοσχέδιο του δολαρίου.
Ακόμα και ο Οσάμα Μπιν Λάντεν.
Μισούσε την αμερικανική θρησκεία, την αμερικανική πολιτική και την αμερικανική κουλτούρα — αλλά του άρεσε πολύ τα αμερικανικά δολάρια.
Δεν είχε αντίρρηση για αυτή την ιστορία.
Συμπερασματικά, ενώ όλα τα άλλα ζώα ζουν σε έναν αντικειμενικό κόσμο ποταμών, δέντρων και λιονταριών, εμείς οι άνθρωποι ζούμε σε διπλό κόσμο. Ναι, υπάρχουν ποτάμια, δέντρα και λιοντάρια στον κόσμο μας.
Αλλά πάνω από αυτήν την αντικειμενική πραγματικότητα, έχουμε κατασκευάσει ένα δεύτερο στρώμα πραγματικότητας φαντασίας, που περιλαμβάνει φανταστικές οντότητες όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Θεός, το δολάριο και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Και όσο περνάει ο καιρός, αυτές οι φανταστικές οντότητες γίνονται όλο και πιο ισχυρές, ώστε σήμερα να είναι οι πιο ισχυρές δυνάμεις στον κόσμο.
Η ίδια η επιβίωση των δέντρων, των ποταμών και των ζώων εξαρτάται πλέον από τις επιθυμίες και τις αποφάσεις φανταστικών οντοτήτων όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Παγκόσμια Τράπεζα - οντότητες που υπάρχουν μόνο στη δική μας φαντασία.
Η επιλεγμένη εικόνα είναι ευγενική προσφορά του iStock.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Ο Yuval Noah Harari είναι λέκτορας ιστορίας στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ και συγγραφέας του βιβλίου Sapiens: A brief history of humankind, το οποίο ήταν best-seller στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, την Κορέα, την Κίνα και άλλες χώρες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου